Sinh tại Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa trong một gia đình có 7 người con. Năm cô lên 6, cả gia đình dăt nhau vào Sài Gòn sống tiếp một đoạn đời thơ ấu chật vật. Năm 13 tuổi, bố cô mất, gia đình đã bị lâm vào cảnh túng quẫn, lúc ấy đang học trường cấp 3 Lê Quý Đôn, cô nằng nặc đòi mẹ cho đi thi thời trang, ca nhạc. Hễ có cuộc thi nào mở ra là cô hăng hái ghi tên tham gia hy vọng đạt giải thưởng để có tiền cải thiện kinh tế gia đình.    Mãi đến cuối năm 1991, sau bao phen lận đận Thanh mới được một người quen hoạt động trong phong trào thanh niên giới thiệu gia nhập câu lạc bộ ca sĩ trẻ Nhà văn hóa Lao động. Rồi từ đó lần lần có show hát đám cưới quanh các nhà hàng quận 5, kinh tế được cải thiện đôi chút nhưng hoàn toàn vô danh. Lúc ấy, Thanh hát như một chiếc cát xét thu sẵn, vô ý thức, chẳng chọn lựa thể loại, phong cách gì cả: cô hát Tình yêu thủy thủ, Midnight man xen lẫn với dân ca ba miền và nhạc trữ tình. May thay khi gia nhập Tam ca Sao Đêm, tình cờ thanh "lọt mắt xanh" nhạc sĩ Bảo Phúc, và từ thời điểm đó (1993) tại vũ trường Phương Đông, được sự dìu dắt tận tình của Bảo Phúc về mọi mặt (phong cách, trang phục, kỹ thuật), Thanh mới dám quyết định đi theo con đường chuyên nghiệp.    

Một thời gian sau, Thanh mới tự tìm thấy hướng đi riêng cho mình: cô rất hợp với lối hát rock dữ dội, hết mình, không luyến láy ngân nga. Cùng với thời gian, vẻ đẹp của chất giọng khàn đã dần chinh phục cả những người khó tính nhất bởi cái nồng đượm thấm thía của Giã từ dĩ vãng, cái chân thật đến say lòng của Trống vắng, cái hồn nhiên như lửa cháy bất thần của Tình cờ. Chẳng theo một khuôn phép nào cả, Thanh luôn làm cho người xem bất ngờ bởi vẻ "phá cách" của một tính cách "nổi loạn" trẻ trung và bạo liệt. Phương Thanh thành thật tâm sự "Dường như khi nào em điệu là hát không thể hay được, em rất thích mặc đầm, áo dài, trang phục bụi bụi hợp với tính cách của em, và lúc ấy em mới thật tự tin, thật quên mình để hát...". Quả thật, mỗi lần Phương Thanh xuất hiện là mỗi lần gây một cú sốc với khán giả, nhất là khán giả trẻ. Khi thì lao ra như một cơn lốc, khi thì thật khiêm nhường ngồi bệt xuống rất gần khán giả với chiếc quần jeans bạc phếch, chiếc áo thun hờ hững và đến lúc cô cất tiếng hát thì cô không còn là mình nữa, từng âm thanh run rẩy, khắc khoải, khàn đục đến đau đớn thốt lên. ánh mắt long lanh ngân ngấn nước, dường như cô đặt cả trái tim mình vào từng lời ca, có lẽ chính vì vậy mà cô chinh phục được mọi ngươị̀ Và cô hấp dẫn chính bởi vẻ ngoài không giống ai, bởi giọng hát không của mình. Giản dị, chân thành, cô hát như thể giải bày, để tâm sự, không quần áo đẹp, không son phấn, tiếng hát cô như càng quyến rũ hơn bởi ngọn lửa hừng hực đam mê toát ra từ bên trong.